Rydym wedi clywed hyn lawer gwaith dros y blynyddoedd ac mae’r data yno i’w brofi – mae ffermio a’n teuluoedd ffermio yng Nghymru yn hollbwysig i’n gwead cymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol. Hebddynt byddai cynhyrchu bwyd a diogelwch bwyd yn dioddef; byddai ein tirweddau yn dirywio; byddai bioamrywiaeth yn dirywio'n ddifrifol a byddai ein hiaith, diwylliant a threftadaeth dan fygythiad. Mae’n dipyn o gyfrifoldeb ar y sector i’w gario, ac eto, maen nhw’n wynebu’r heriau yn uniongyrchol bob dydd.
Fel diwydiant, ac mae HCC ar flaen y gad yn hyn o beth, mae gennym gyfrifoldeb nid yn unig i addysgu a hysbysu rhanddeiliaid amrywiol am rôl ein teuluoedd ffermio, ond hefyd i’w cefnogi yn eu hymdrechion i’n bwydo â chynnyrch cynaliadwy a maethlon tra'n gofalu am ein tirweddau a'n bioamrywiaeth. Mae gan ffermydd teuluol y gallu i ddod â chymunedau at ei gilydd hefyd a chwarae rhan fawr yn ein heconomïau gwledig. Enghraifft wych o hynny oedd Ffair Wledig y Garth a fynychwyd gan HCC yn ddiweddar.
Gwnaeth Ben Williams a’r teulu yn Garth Uchaf, sy’n ffermio ar bwynt uchaf Caerdydd ym Mhentyrch, waith rhagorol yn arddangos y diwydiant i lawer o wahanol bobl, y rhan fwyaf ohonynt heb gysylltiad uniongyrchol ag amaethyddiaeth ond yn ddefnyddwyr ein cynnyrch premiwm - Cig Oen Cymru PGI a Chig Eidion Cymru PGI. Daeth y digwyddiad undydd â llawer o wahanol bobl ynghyd, gan amlygu’r rôl hanfodol y mae ffermydd teuluol fel fferm Garth yn ei chwarae wrth gadw ein cymunedau gwledig yn fyw ac yn ffynnu. Nid yn unig hynny, ond roedd yn amlwg sut mae amaethyddiaeth hefyd yn un o brif yrwyr hyfywedd economaidd a chymunedol. Roedd gan yr holl stondinau gwahanol a ymunodd â'r digwyddiad gysylltiad mewn rhyw ffordd ag amaethyddiaeth, boed hynny trwy gynhyrchu bwyd, celf yn seiliedig ar fyw yng nghefn gwlad neu weithgaredd cefn gwlad ehangach.
Gwyddom fod amaethyddiaeth yn cyfrannu at greu swyddi, datblygu gwledig, a chefnogi cymunedau lleol. Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol arloesol Cymru yn diffinio cynaliadwyedd mewn ystyr eang, i gynnwys ffactorau cymdeithasol, economaidd ac ieithyddol sy’n sail i gymunedau bywiog. Mae sector cig oen a chig eidion cynhyrchiol, cynaliadwy yn gwneud cyfraniad yn yr holl feysydd hyn, a amlygwyd yn glir yn Ffair Wledig y Garth.
Wrth gwrs mae hynny’n ymestyn heibio giât fferm Garth Uchaf a gwyddom fod y gadwyn gyflenwi cig coch yn cynnwys nifer o gysylltiadau yn ogystal â chynhyrchu ar y fferm, gan gwmpasu’r ddarpariaeth o fewnbynnau ffermio i’r allfeydd prosesu a manwerthu.
Yn wir, mae ffigurau 2023 o adroddiad allbwn ac incwm amaethyddol cyfanredol 2023 yn amlygu bod gwerth allbwn o wartheg wedi parhau’n uchel ar £572 miliwn (cynnydd o 16% o 2022). Dangosodd gwerth cynnyrch o ddefaid gynnydd pellach o £57 miliwn (neu 21%) i ychydig o dan £325 miliwn. Amcangyfrifir bod allbwn gros o wartheg a defaid yn 40% o werth allbwn amaethyddol yng Nghymru.
Yn ogystal, mae effaith ehangach amaethyddiaeth ar yr economi wledig yn cysylltu ag amcangyfrifon o wariant lleol ac effeithiau lluosydd. Mae ymchwil yn awgrymu ymhellach fod ffermydd teuluol yng Nghymru yn caffael dros 80% o nwyddau a gwasanaethau o fewn radiws o 25 milltir i’r daliad, ac felly’n gwneud cyfraniad ehangach i economïau a chymunedau lleol.
Ni fydd llawer ohonom yn meddwl am yr economi wledig a faint ohono sy’n gysylltiedig â ffermydd teuluol fel Garth Uchaf, neu ein sioeau lleol, ond mae’n bwysig nad ydym yn anghofio pam fod ein ffermydd teuluol yn un elfen hanfodol yn y clytwaith o fywyd gwledig.
